نانوفیلترهای ایرانی در خط مقدم نبرد با آلودگی هوا
به گزارش رکنا، آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور سالهاست به بحرانی مزمن تبدیل شده و با آغاز فصل سرد، شدت آن افزایش مییابد. در کنار عواملی مانند ترافیک سنگین، وارونگی دما و مصرف انواع سوختها، نقش صنایع و کارخانههای مستقر در حاشیه شهرها همواره از مهمترین منابع انتشار ذرات ریز معلق در هوا بوده است.
در چنین شرایطی، شرکت دانشبنیان «نانو فناوران خاور» توانسته با توسعه نانوفیلترهای صنعتی مبتنی بر فناوری نانوالیاف، راهکاری عملی و فناورانه برای کاهش آلایندگی صنایع ارائه دهد؛ راهکاری که به گفته متخصصان، میتواند تأثیر قابل توجهی در کاهش ذرات بسیار ریز و خطرناک داشته باشد.
این شرکت که از تولیدکنندگان نانوفیلترهای غبارگیر صنعتی در کشور به شمار میرود، علاوه بر تولید فیلتر، فناوری الکتروریسی و تولید ماسکهای نانویی صنعتی را نیز توسعه داده است. امیرحسین تقوی، مدیرعامل شرکت، میگوید با استفاده از این فناوری، امکان افزایش راندمان فیلتراسیون تا دهها درصد فراهم شده است.
ذرات معلق بسیار ریز، بهویژه ذرات کوچکتر از ۲.۵ میکرون، بهراحتی از فیلترهای صنعتی رایج عبور میکنند و وارد هوای محیط میشوند؛ ذراتی که بیشترین تأثیر منفی را بر سلامت کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی دارند. به گفته کارشناسان، بخش قابل توجهی از این ذرات ناشی از فعالیت کارخانههایی است که از سامانههای فیلتراسیون قدیمی یا ناکارآمد استفاده میکنند.
در سالهای اخیر، تلاشهایی برای ارتقای استانداردهای زیستمحیطی صنایع انجام شده، اما نبود فناوری مناسب در حوزه فیلتراسیون صنعتی همواره یکی از موانع اصلی بوده است. نانو فناوران خاور با تکیه بر نانوالیاف و فناوری الکتروریسی، کوشیده این خلأ فناورانه را برطرف کند.
تقوی درباره شکلگیری ایده این شرکت توضیح میدهد که سالها تجربه کار با صنایع، محدودیتهای فیلترهای متداول را آشکار کرده بود. به گفته او، بسیاری از ذرات ریز از فیلترهای رایج عبور میکردند و کنترل کامل آلایندگی عملاً امکانپذیر نبود. همین موضوع، مسیر توسعه نانوفیلترهایی را هموار کرد که بتوانند ذرات بسیار کوچکتر را نیز با راندمان بالا جذب کنند.
فعالیت این شرکت از اوایل دهه ۱۳۹۰ آغاز شد، اما مسیر توسعه محصول بدون چالش نبود. نمونههای اولیه نتوانستند انتظارات تیم تحقیقاتی را برآورده کنند. با این حال، اصلاح فرمولاسیون و تغییر روشهای تولید در نهایت به ساخت نانوفیلترهایی انجامید که عملکردی بهمراتب بهتر از فیلترهای معمول دارند. این فیلترها با استفاده از لایههای نانوالیافی، قادرند ذرات زیر یک میکرون را با راندمان بسیار بالا جذب کنند.
به گفته مدیرعامل شرکت، استفاده کامل و صحیح از این نانوفیلترها در خطوط تولید کارخانهها میتواند سهم صنایع در آلودگی هوای شهرها را بهطور محسوسی کاهش دهد. او تأکید میکند شاخصهای آلودگی هوا عمدتاً به ذرات زیر ۲.۵ و ۱۰ میکرون وابستهاند و فیلترهای نانویی قادرند بخش قابل توجهی از این ذرات را پیش از ورود به محیط حذف کنند.
با وجود مزایای فنی، چالش اصلی در مسیر گسترش این فناوری، شرایط اقتصادی صنایع است. بسیاری از کارخانهها در وضعیت کنونی، کاهش هزینهها را در اولویت قرار میدهند؛ حتی اگر این تصمیم به افزایش آلایندگی محیط منجر شود.
فعالیتهای این شرکت به تولید فیلترهای صنعتی محدود نمانده و توسعه ماسکهای نانویی صنعتی نیز در دستور کار قرار گرفته است. تقوی میگوید ماسکهای رایج صنعتی اغلب کیفیت پایین و مقاومت بالایی در برابر عبور هوا دارند و همین موضوع تنفس را برای کارگران دشوار میکند. در مقابل، ماسکهای نانویی با بهرهگیری از یک لایه نازک نانوالیاف، بدون افزایش تعداد لایهها، قدرت جذب بالاتر و تنفس آسانتری فراهم میکنند.
در دوران همهگیری کرونا، تقاضا برای این ماسکها افزایش یافت، اما نیاز داخلی کشور و محدودیتهای صادراتی مانع حضور این محصولات در بازارهای خارجی شد. به گفته تقوی، حتی زمانی که کشورهایی مانند روسیه و هلند برای خرید ماسک یا نانوفیلترهای صنعتی ابراز تمایل کردند، تحریمها و دشواریهای اخذ استانداردهای اروپایی، این همکاریها را متوقف کرد.
نمونهسازی برای یک شرکت هلندی، مهمترین تجربه صادراتی ناتمام این مجموعه بود. مدیرعامل شرکت روایت میکند که پس از ساخت نمونه و ارسال آن از مسیر مسافری، نتایج آزمایشها بسیار مطلوب بود، اما موانع حقوقی و تحریمی اجازه انعقاد قرارداد را نداد.
در داخل کشور نیز تناقضهایی وجود دارد؛ در حالی که انبار بسیاری از تولیدکنندگان داخلی ماسک مملو از محصول است، واردات همچنان ادامه دارد و صادرات با محدودیت مواجه است. تقوی این شرایط را از عوامل فشار بر تولیدکنندگان داخلی میداند.
با این حال، نانوفیلترهای صنعتی این شرکت توانستهاند در برخی صنایع راندمان فیلتراسیون را تا ۴۰ درصد افزایش دهند؛ موضوعی که بهویژه در کارخانههایی با ذرات بسیار ریز اهمیت بالایی دارد، زیرا فیلترهای معمول نهتنها توان جذب این ذرات را ندارند، بلکه باعث افزایش مصرف انرژی سیستمها نیز میشوند.
نانو فناوران خاور اکنون یکی از شرکتهای اصلی داخلی در تولید فیلترهای غبارگیر صنعتی با گواهی نانومقیاس است. این شرکت علاوه بر تولید فیلتر، با ارائه خدمات پوششدهی نانوالیاف به سایر تولیدکنندگان ماسک، به ارتقای کیفیت محصولات آنها و توسعه فناوری الکتروریسی در کشور کمک کرده است.
با وجود نوسانات قیمت مواد اولیه، محدودیتهای مالی و مشکلات صادرات، مدیران این شرکت همچنان معتقدند توسعه فیلترهای نانویی میتواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوای کشور ایفا کند. تقوی تأکید میکند: اگر حمایت از شرکتهای دانشبنیان تداوم داشته باشد، میتوان سهم صنایع در انتشار آلایندهها را بهطور جدی کاهش داد؛ اقدامی اساسی در مسیر دستیابی به هوای پاک.
این گزارش تصویری روشن از صنعتی ارائه میدهد که میتواند یکی از بازوهای اصلی مقابله با آلودگی هوا باشد؛ صنعتی که در صورت گسترش استفاده از محصولات آن، امید به هوایی سالمتر برای کلانشهرها را افزایش میدهد.
منبع: رکنا
