پیامی که کم‌نور شد
یک هفته پیش بود که رئیس‌جمهور از رؤسای دانشگاه‌های پیام‌نور و فرهنگیان خواست ظرف مدت یک‌هفته طرح جامع و برنامه عملیاتی مشخصی برای تحقق اهداف و مأموریت‌های محوله و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود این ۲ دانشگاه تهیه و به دولت ارائه کنند.
همشهری آنلاین_فاطمه عسگری‌نیا: این خبر باعث شد دوباره زمزمه‌های ادغام این ۲ دانشگاه، که تقریبا عمری هفت‌ساله دارد، سرزبان‌ها بیفتد. هرچند طبق بررسی‌های همشهری قصد و منظور رئیس‌جمهور از طرح این موضوع خیلی ربطی به موضوع ادغام ندارد، براساس گفته‌ها و شنیده‌ها تب‌وتاب خاصی در فضای دانشگاهی هردو دانشگاه ایجاد کرده است.
مهلت یک‌هفته‌ای پزشکیان به پیام‌نور و فرهنگیان
قصه مهلت یک‌هفته‌ای پزشکیان به هردو دانشگاه پیام‌نور و فرهنگیان چه بود؟ ۷ آبان‌ماه امسال در نشست بررسی گزارش عملکرد دانشگاه‌های پیام‌نور و فرهنگیان و میزان تحقق اهداف و مأموریت‌های این ۲ نهاد آموزش عالی، که با هدف ارائه راهکارهای کارآمدسازی و اثربخش‌ترکردن فعالیت‌های آنها به ریاست مسعود پزشکیان و با حضور وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش‌وپرورش برگزار شد، رئیس‌جمهور از رؤسای دانشگاه‌های پیام‌نور و فرهنگیان خواست ظرف مدت یک‌هفته طرح جامع و برنامه عملیاتی مشخصی برای تحقق اهداف و مأموریت‌های محوله و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود این ۲ دانشگاه تهیه و به دولت ارائه کنند. خیلی‌ها بعد از این دستور گمان کردند رئیس‌جمهور دنبال ادغام این ۲ دانشگاه است؛ موضوعی که از سال ۹۷ زمزمه‌های آن به گوش می‌رسد، اما تا امروز خبری از آن نبوده است. البه پزشکیان زیرپوستی نقدی هم به دانشگاه پیام‌نور کرد و گفت مجموع عملکرد دانشگاه پیام‌نور در سال‌های پس از تأسیس نشان می‌دهد که ایده شکل‌گیری و مأموریت‌های آن در ابتدا بسیار مترقی و آینده‌نگرانه طراحی شده بوده، اما در ادامه مسیر از اهداف اصلی خود فاصله گرفته و رسالت بنیادین آن به‌طور کامل محقق نشده است. او که خوب می‌دانست این مهلت یک‌هفته‌ای خیلی به مذاق پیام‌نوری‌ها خوش نمی‌آید، با این جمله که اگر دانشگاه‌ها پیشتاز نوآوری، تحول و توسعه نباشند، از هیچ نهاد دیگری نمی‌توان چنین انتظاری داشت، تأکید کرد آموزش باید در خدمت توسعه و ارتقای کیفیت زندگی مردم قرار گیرد، نه اینکه به‌عنوان ساختاری ایستا و پرهزینه باقی بماند.
از ادغام خبری نیست
سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش در نشست خبری اخیر خود در پاسخ به خبرنگار همشهری درباره این موضوع تأکید کرد که این دستور به‌منزله ادغام ۲ دانشگاه نیست؛ بلکه ازآنجاکه دانشگاه پیام‌نور مطابق آمار شاهد کاهش تعداد دانشجو در سال‌های اخیر است و حتی برخی از شعب آن دیگر دانشجو ندارند، و از سوی دیگر دانشگاه فرهنگیان با کمبود شدید فضا مواجه است، موضوع انتقال فضاهای دانشگاهی خالی از دانشجو یا واحدهایی که با افت شدید جمعیت دانشجویی روبه‌رو بوده‌اند مطرح است. به‌گفته او هم در دوره دولت سیزدهم هم در دولت چهاردهم این درخواست مورد تأکید روسای جمهور بوده و هست، و هردو دستور داده‌اند در مناطقی که فضای دانشگاه پیام‌نور بلااستفاده مانده و دانشگاه فرهنگیان می‌تواند استفاده کند، این فضاها منتقل شوند. البته او این نکته را هم یادآور می‌شود که حتی عنوان شده اگر اعضای هیأت‌علمی این واحدها می‌توانند در دانشگاه فرهنگیان ادامه خدمت بدهند، به این دانشگاه منتقل شوند، که دانشگاه فرهنگیان هم استقبال کرده است. تلاش‌های ما برای گفت‌وگو با مسئولان دانشگاه پیام‌نور و کسب اطلاع از این موضوع در سایه عدم‌پاسخگویی روابط‌عمومی این دانشگاه بی‌نتیجه مانده است.
بیشتر بخوانید: استاندارد مدرسه‌ای
چرا پیام‌نور؟
سال ۶۵ بود که با هدف ایجاد امکان دسترسی به فضای آموزش عالی در همه مناطق کشور به‌خصوص مناطق محروم و دورافتاده، دانشگاه پیام‌نور متولد شد و نخستین دوره پذیرش دانشجوی آن در مهرماه سال ۶۷ بود. ابتدا این دانشگاه در ۵ رشته تحصیلی در فضای فیزیکی ۲۸ مرکز باقیمانده از دانشگاه ابوریحان بیرونی و دانشگاه آزاد شروع به پذیرش دانشجو کرد. بیشتر دانشجویان پیام‌نور در سال‌های اول به‌خاطر آموزش ازراه‌دور و فرصتی که برای ادامه تحصیل به کارمندان می‌داد، از این قشر بودند؛ اما هرچه گذشت بافت دانشجویی این دانشگاه هم بیشتر تغییر کرد. ازآنجاکه شعار این دانشگاه «آموزش عالی برای همه» بود و عمده واحدهای استانی در مناطق محروم راه‌اندازی شده بودند، استقبال جوانان این مناطق از آن زیاد بود. واحدهای پیام‌نور در سال‌های نخست با تحویل‌گرفتن ساختمان‌های متروکه دولتی و ساختمان‌های بدون استفاده وزارتخانه‌ها کم‌کم گسترش یافتند؛ اما بعدها این توسعه فضای آموزشی به شکل معقول‌تری پیش رفت.
پیام‌نور در گذر زمان
تعداد واحدهای دانشگاهی این دانشگاه که در ۳۱ استان کشور شعبه دارد، ۴۹۵ شعبه برآورد می‌شود و آمارها حکایت از آن دارد که از سال ۶۷ تاکنون بالغ بر ۳ ونیم‌میلیون نفر از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند و بیش از ۳۶۰ هزار دانشجو هم درحال‌حاضر در این دانشگاه مشغول به تحصیل‌اند. این در حالی است که در سال‌های اوج این دانشگاه تعداد دانشجویانش در یک سال تحصیلی به بیش از ۸۰۰ هزار نفر هم می‌رسید. گرچه در سال نخست این دانشگاه تنها در ۵ رشته تحصیلی پذیرای دانشجویان بود، اما هم‌اکنون حدود ۴۰۰ رشته در دوره کارشناسی، ۲۲۰ رشته در مقطع ارشد و ۱۲۰ رشته در دوره دکتری دارد.
بیشتر بخوانید:تراپی؟ نه ممنون! غیبت می‌کنم! | بررسی پدیده «گاسیپ نایت» که این روزها در فضای مجازی تبلیغ می‌شود
کدام استان‌ها بیشترین واحد دانشگاهی را دارند؟
بیشترین تعداد شعب دانشگاه پیام‌نور متعلق به استان‌های فارس، خراسان رضوی، تهران و خوزستان است که هرکدام بین ۲۵ تا ۴۰مرکز و واحد آموزشی فعال دارند. این استان‌ها درمجموع حدود ۳۰درصد کل واحدهای پیام‌نور کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند. استان‌هایی با جمعیت کمتر یا تراکم دانشگاهی بالاتر (مثل قم یا گیلان) واحدهای کمتری دارند؛ حدود ۸ تا ۱۲مرکز. این را هم بگوییم که تنها استانی که در سطح یک‌واحد مرکزی عمل می‌کند و توسعه شعب فرعی ندارد، استان قم است؛ چون واحد قم از نظر آموزشی تقریبا در سطح دانشگاه مادر عمل می‌کند.
فرازوفرودهای پیام‌نور
دانشگاه پیام‌نور در دهه‌های مختلف شاهد فرازوفرودهای بسیاری بوده است؛ مثلا دهه ۷۰ برای این دانشگاه دهه توسعه تدریجی بود و از دهه ۸۰ به‌عنوان دهه دوران طلایی و رشد آن یاد می‌شود؛ تا آنجا که در این دوره شمار دانشجویانش تا بیش از یک‌میلیون نفر رسید و این دانشگاه در سال‌های ۸۹ تا ۹۲ به بزرگ‌ترین دانشگاه جهان از نظر تعداد دانشجو تبدیل شد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این دانشگاه در آن دوران استفاده گسترده از سیستم آموزش نیمه‌حضوری و برگزاری امتحانات سراسری الکترونیکی بود؛ اما در دهه ۹۰ که از آن به‌عنوان دوره تحول و چالش یاد می‌شود، این دانشگاه در تمامی شعب خود شاهد کاهش نسبی تعداد دانشجویان بود، آن هم در سایه تغییر سیاست‌های وزارت علوم و اشباع بازار آموزش عالی. وقتی این شرایط پیش آمد مسئولان دانشگاه تصمیم گرفتند به سمت تثبیت کیفیت و هوشمندسازی حرکت کنند و با همین هدف مسیر تبدیل به دانشگاه دیجیتال را دنبال و آموزش را مبتنی بر هوش مصنوعی تعریف کردند و کوشیدند با تمرکز بر پژوهش‌های کاربردی، استارت‌آپ‌های دانشجویی و کسب‌وکارهای فناوری، تحولاتی را در دانشگاه ایجاد کنند.
رتبه دانشگاه پیام‌نور در رتبه‌بندی US News چیست؟
رتبه‌بندی بهترین دانشگاه‌های جهان از سوی مؤسسه USNews در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴ منتشر شده است و ۶۹دانشگاه ایرانی در جمع ۲۲۰۰دانشگاه برتر جهان رتبه‌بندی شده‌اند. دانشگاه پیام‌نور به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه دولتی کشور در بین ۶۹ دانشگاه برتر ایران و در جمع دانشگاه‌های برتر جهان قرار گرفته است. این دانشگاه در بین دانشگاه‌های کشور رتبه ۵۳ و در بین دانشگاه‌های برتر جهان رتبه ۱۹۷۲ را دارد. گفتنی است این رتبه‌بندی در پی آن است که بهترین دانشگاه‌های جهان را که پژوهش‌های علمی بسیاری انجام می‌دهند به دانشجویان متقاضی از سراسر جهان معرفی کند.
جایگاه پیام‌نور در آخرین نتایج رتبه‌بندی لایدن۲۰۲۵ کجاست؟
در آخرین رتبه‌بندی لایدن ۲۰۲۵ تعداد ۴۸دانشگاه از ایران در جمع ۱۵۹۴دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند. لایدن یکی از نظام‌های معتبر ارزیابی دانشگاهی است که هرساله دانشگاه‌های برتر دنیا را براساس مجموعه پیچیده‌ای از شاخص‌های معتبر علم‌سنجی ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند و دانشگاه پیام‌نور هم جزو این دانشگاه‌ها بوده و توانسته در جایگاه سی‌وسوم این رتبه‌بندی در میان دانشگاه‌های ایران قرار بگیرد.
