هشدار به شکاف نسلی در خانواده‌ها با ازدواج در سنین بالا
در حالی که میانگین سن ازدواج در ایران افزایش یافته است، اصولا زوجین در سنین بالاتر اولین فرزند خود را به دنیا می‌آورند. این تغییر، اگرچه نشانه‌ای از تغییر سبک زندگی و اولویت‌های نسل جدید است، اما پیامدهایی در حوزه سلامت، تربیت فرزند و حتی ساختار جمعیتی جامعه به‌جا گذاشته است.
در حالی که میانگین سن ازدواج در ایران افزایش یافته است، اصولا زوجین در سنین بالاتر اولین فرزند خود را به دنیا می‌آورند. این تغییر، اگرچه نشانه‌ای از تغییر سبک زندگی و اولویت‌های نسل جدید است، اما پیامدهایی در حوزه سلامت، تربیت فرزند و حتی ساختار جمعیتی جامعه به‌جا گذاشته است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در دهه‌های اخیر، افزایش سن ازدواج به یکی از مهم‌ترین تحولات اجتماعی تبدیل شده است. این تغییر نه‌تنها ساختار سنتی خانواده را دگرگون کرده، بلکه پیامدهای عمیقی بر فرزندآوری، تربیت نسل جدید، سلامت روانی والدین و کودکان و حتی پایداری اجتماعی دارد.
فرزند آوری در سنین بالا، فرصت یا تهدید
بنابر روایت برنا، در زنان سنین بالا، بدن دیگرمثل دوران جوانی برای بارداری آماده نیست وافزایش سن باعث تغییرات هورمونی وجسمی می‌شود که می‌تواند عوارض بارداری را بیشترکند.
با افزایش سن احتمال ناباروری بیشتر می شود و درصد بهبود با دارو کمتر می‌شود و نیاز به درمان‌های پرهزینه مانند IVF افزایش می‌یابد ودر بارداری های سن بالا باید مادر زیر نظرمراقبت های پزشکی باشد تا احتمال مشکلات ژنتیکی وخطرات باروری کاهش یابد.
فاطمه ارجمند، کارشناس مسئول مرکز تحقیقات علوم و تکنولوژی باروری، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا درباره سن مناسب باروری اظهار می‌کند: بهترین سن باروری بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است. بعد از این بازه، ذخیره تخمدان به‌تدریج کاهش می‌یابد و تخمک‌ها کم می‌شوند. این کاهش باعث می‌شود لقاح سخت‌تر شود و دفعات بیشتری برای موفقیت لازم باشد.
وی درباره تاثیر سن بر درمان‌های ناباروری می‌گوید: در سنین پایین، درمان‌ها معمولا با دارو و مکمل‌های غذایی ساده‌تر جواب می‌دهند، اما با افزایش سن، نیاز به مداخلات درمانی پیچیده‌تر داریم. درمان‌ها مرحله به مرحله سخت‌تر می‌شوند.
ارجمند با توجه بر تنوع روش‌های درمانی می‌افزاید: نباید ناامید شد، درمان‌های متنوعی وجود دارد و با پیگیری‌های چندماهه تا یک ساله، می‌توان به نتیجه رسید.
وی درباره نرخ موفقیت IVF در سنین بالای ۴۰ سال توضیح می‌دهد: این نرخ به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله کیفیت تخمک، سلامت عمومی فرد و تخصص پزشک. معمولا این نرخ حدود ۱۰ درصد کمتر از سنین زیر ۳۰ سال است و در بهترین حالت به ۴۰ تا ۵۰ درصد می‌رسد.
وی درباره تاثیر سن بر باروری مردان، بیان می‌کند: در سن‌های خیلی بالا، مثلا بالای ۵۰ سال، ممکن است کیفیت اسپرم تحت تاثیر قرار بگیرد. اما در اغلب موارد، اسپرم سن ۴۰ تا ۵۰ سالگی نرمال است، مگر اینکه بیماری زمینه‌ای وجود داشته باشد.
ارجمند در ادامه درباره احتمال سقط جنین و ناهنجاری‌های مادرزادی در سنین بالا می‌گوید: با افزایش سن، کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد و اختلال در تقسیمات سلولی بیشتر می‌شود. سلول‌های پیرتر در تقسیمات کروموزومی دچار خطا می‌شوند و این موضوع احتمال ناهنجاری را بالا میبرد.
وی نقش سبک زندگی و تغذیه را در باروری بسیار مهم دانسته و تصریح می‌کند: در زوج‌های جوان، اصلاح تغذیه و استفاده از مکمل‌های غذایی مانند آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند به‌تنهایی مشکل ناباروری را حل کند، به‌ویژه در مواردی که علت مشخصی برای ناباروری وجود ندارد.
این کارشناس مسئول در پایان با اشاره به فناوری‌های نوین در حوزه باروری بیان می‌کند: خانم‌ها می‌توانند تخمک‌های خود را در سنین پایین فریز کنند تا در آینده، حتی با افزایش سن، از تخمک‌های باکیفیت برای لقاح استفاده کنند. این روش‌ها احتمال موفقیت را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهند و نگرانی‌ها درباره کاهش باروری با افزایش سن را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.
والدین مسن، چالش‌های زندگی روزمره
والدینی که در سنین بالا صاحب فرزند می‌شوند با مشکلات خاصی اعم از اختلاف نسلی زیاد بین والدین و فرزندان که باعث می‌شود نتوانند به درستی همدیگر را درک کنند، کاهش توان جسمی و روحی والدین، زیرا هرچه سن بالاتر می‌رود حوصله فرد کم می‌شود، نگرانی‌های موجود درمورد آینده که آیا در دوران نوجوانی فرزندم هنوز توانمند هستم مواجه هستند.
تاثیرات روانی و اجتماعی بر فرزندان والدین مسن
فرزندان والدین مسن نیز با چالش‌های روحی و روانی روبه‌رو هستند مانند: احساس تفاوت و انزوا، زیرا فکر می‌کند والد خود با والد دوستانش تفاوت‌های بسیاردارد، فشار روانی و مسئولیت‌های زیاد که کودک شاید زودتر از همسن وسالان خود به آن دچارشود.
تاثیر اختلاف سنی والدین و فرزندان بر تربیت کودک
ریحانه صبورنژاد، دکترای روانشناسی و مدرس دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار برنا درباره تاثیر اختلاف سنی زیاد بین والد و فرزند بر کیفیت تربیت اظهار می‌کند: والدینی که دیرتر ازدواج کرده‌اند معمولا تجربه زندگی، ثبات مالی و شغلی بیشتری دارند. این مسئله می‌تواند منجر به امنیت روانی و اقتصادی برای فرزند شود و غالبا آگاهانه‌تر وارد فرزندپروری می‌شوند و با مطالعه و دقت بیشتری در تربیت عمل می‌کنند.
منصوره الزامی، روانشناس و مشاور خانواده، نیز در این‌باره می‌گوید: این موضوع هم تاثیرات مثبت دارد و هم منفی. در صورت اختلاف سنی بالا، ممکن است والدین به دلیل تفاوت در دغدغه‌ها و شرایط سنی، کمتر بتوانند با فرزندان ارتباط نزدیک و موثری برقرار کنند، اما از سوی دیگر، والدین در سن بالاتر اغلب از ثبات عاطفی و مالی بیشتری برخوردارند و توانایی حمایت مالی بهتری دارند.
داوود فتحی، روانشناس کودک و نوجوان، نیز در این مورد می‌افزاید: زمانی که در سنین پایین‌تر فرزندآوری اتفاق بیفتد، شور و شوق بالایی برای مراقبت از کودک وجود دارد، اما در سنین بالاتر ممکن است این شور و توان جای خود را به امکانات مالی بدهد.
راهکارهای کاهش شکاف بین نسلی
الزامی درباره راهکارهای کاهش شکاف بین نسلی می‌گوید: آموزش‌ها و بازی‌هایی مانند نقش‌آفرینی می‌تواند به درک متقابل میان والدین و فرزندان کمک کند. همچنین شنونده واقعی بودن، شناخت دنیای فرزندان از طریق آشنایی با اپلیکیشن‌های محبوب آنها، پذیرش تفاوت‌ها و احترام به دیدگاه نسل‌ها از راه‌های موثر کاهش فاصله است.
صبورنژاد در این مورد، بیان می‌کند: والدین مسن باید تلاش کنند فرزندان خود را با دید باز گوش دهند نه تنها به صحبت‌هایشان بلکه به احساسات و نیازهایشان. ارتباط روزمره و فعالیت‌های مشترک بسیار اهمیت دارد. احترام به فضای شخصی و نظر فرزندان و همدلی با دیدگاه نسل مقابل می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
فتحی نیز می‌افزاید: ابتدا باید فرهنگ‌سازی انجام شود تا فاصله ایجاد نشود. افراد متخصص می‌توانند با آموزش‌های هدفمند، شکاف بین نسل‌ها را تا حد زیادی کاهش دهند.
چالش‌های ناشی از اختلاف نسلی
الزامی در مورد چالش‌های ناشی از اختلاف نسلی می‌گوید: مهم‌ترین چالش، تفاوت در تجربه‌های زیسته است. والدین و فرزندان در دو دنیای متفاوت با ارزش‌ها و هنجارهای گوناگون بزرگ شده‌اند که موجب سوتفاهم و درک ناقص می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: فشار اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال نیز از چالش‌های مهم است. تاثیر رسانه‌های اجتماعی باعث شکل‌گیری سبک زندگی جدیدی در نسل جوان شده که ممکن است با باورهای سنتی والدین در تضاد باشد.
صبورنژاد نیز در این زمینه می‌افزاید: فاصله نسلی عمیق‌تر، توان جسمی کمتر، احساس غریبه بودن در دنیای جدید، نگرانی فرزند درباره سلامت والدین و کاهش مدت هم‌زیستی از جمله چالش‌های مطرح‌شده است.
احساس تنهایی در فرزندان دارای والدین مسن
صبورنژاد درمورد احساس تنهایی در فرزندان می‌گوید: فاصله نسلی در زبان و ارزش‌ها باعث می‌شود کودک احساس کند والدش دیدگاه‌های قدیمی دارد و همین موضوع او را از بیان آزادانه خواسته‌ها و دغدغه‌هایش بازمی‌دارد و در نتیجه حس تنهایی در او ایجاد می‌شود.
الزامی نیز می‌افزاید: والدینی که سن بالاتری دارند ممکن است به دلیل مشکلات جسمی یا روانی کمتر توان برقراری ارتباط عاطفی فعال با فرزندان خود را داشته باشند. این فاصله عاطفی می‌تواند منجر به کاهش همدلی و تفاهم میان والدین و فرزندان شود، البته همیشه هم این‌گونه نیست.
فتحی در این راستا، می‌گوید: اصلی‌ترین مسئله در خصوص والدین مسن به مهارت‌ها و قابلیت‌های والدینی برمی‌گردد. سن بالا الزاما به معنای فاصله عاطفی نیست و فاکتورهایی مانند عشق، آرامش و ثبات روانی نقش مهم‌تری دارند.
حفظ انرژی روانی و جسمی والدین در سنین بالا
فتحی در حفظ انرژی روانی و جسمی والدین در سنین بالا، می‌گوید: انرژی روانی به ذات فرد برمی‌گردد. بسیاری از افراد به‌طور طبیعی پرانرژی‌اند اگر والدین از نظر روانی برای فرزندآوری آماده باشند، احساس خوب و انرژی لازم در آنها تقویت می‌شود. آمادگی روانی و آموزش‌های پیش از فرزندآوری ضروری است.
الزامی در این راستا می‌گوید: باید به شرایط و نیازهای هر دو طرف توجه داشت. تعادل بین محدودیت‌های والدین مسن و نیازهای کودک با ایجاد تعامل مناسب و محیط حمایتی می‌تواند انرژی لازم برای رشد سالم کودک را تامین کند، مشارکت در فعالیت‌های مشترک و ایجاد فضای شاد خانوادگی موثر است.
صبورنژاد نیز در این مورد، می‌افزاید: حفظ سبک زندگی سالم شامل خواب کافی، تغذیه متعادل، ورزش منظم، تقسیم وظایف و استفاده از حمایت‌های اجتماعی اهمیت دارد. مدیریت استرس، مدیتیشن و ایجاد استقلال در کودک به حفظ انرژی والد کمک می‌کند.
افزایش حوصله و نشاط والدین در سنین بالا
فتحی در راستای حوصله و نشاط والدین در سنین بالا، می‌گوید: معمولا در سنین بالاتر حوصله کمتر می‌شود و این امر می‌تواند به رابطه والد و فرزند آسیب بزند. نبود انرژی برای بازی و ارتباط عاطفی کیفیت رابطه را پایین می‌آورد و باید با شناخت شرایط محیطی و زمانی مدیریت شود.
الزامی نیز بیان می‌کند: پذیرش تغییرات ناشی از سن و تنظیم انتظارات واقع‌بینانه کمک می‌کند زود ناامید نشویم. ورزش منظم، پیاده‌روی، برنامه‌ریزی برای سرگرمی‌ها و بازی‌های ذهنی، گردش خانوادگی و فعالیت‌های گروهی می‌تواند روحیه و صبر والدین را تقویت کند.
مشکلات اجتماعی فرزندان دارای والدین مسن
الزامی در مورد چالش‌های اجتماعی فرزندان دارای والدین مسن، می‌گوید: اختلاف در ارزش‌ها و رفتارها، بحران هم‌زمان والدین و فرزندان در دوره نوجوانی و نیاز شدید نوجوان به ارتباط با همسالان از چالش‌های اصلی است.
فتحی در این راستا، توضیح می‌دهد: اختلاف سنی زیاد می‌تواند باعث فاصله فرهنگی، ارزشی و عاطفی شود. اگر والدین به روز و فعال نباشند، کودک احساس عدم درک و ناامنی می‌کند. علایق مشترک مانند بازی یا تماشای برنامه‌های خانوادگی می‌تواند این فاصله را کاهش دهد.
صبورنژاد نیزدر این مورد می‌افزاید: مقایسه با دوستان، انگ اجتماعی، ترس از دست دادن زودهنگام والد، محدودیت در فعالیت‌های جمعی و تفاوت در ارزش‌ها و زبان مشترک از جمله مشکلات رایج است.
تاثیر فرزند دوم در سنین بالا بر خانواده
صبورنژاد در راستای فرزند دوم در سنین بالا، می‌گوید: از جنبه مثبت، تولد فرزند دوم می‌تواند حس امید، نشاط و هدفمندی دوباره در والد ایجاد کند و تجربه فرزند پروری را با آرامش بیشتری همراه سازد. اما نگرانی از ناتوانی جسمی، فشار روانی ناشی از تقسیم انرژی و احتمال فرسودگی جسمی از چالش‌هاست.
فتحی در این راستا، بیان می‌کند: داشتن فرزندان بیشتر در صورت سلامت جسمی و روانی والدین تاثیر مثبت دارد، زیرا موجب افزایش همیاری و پشتوانه عاطفی می‌شود. البته نباید مسئولیت زیاد بر دوش فرزند اول گذاشته شود.
الزامی دراین مورد می‌افزاید: فرزند اول ممکن است در ابتدا احساس کنار گذاشته شدن داشته باشد، اما با گذر زمان تاب‌آوری او تقویت می‌شود. فرزند دوم نیز از وجود فرزند اول به عنوان الگو بهره میبرد. در صورتی که والدین از سلامت و شرایط مالی مناسب برخوردار باشند، داشتن فرزند دوم در سنین بالا بلامانع است.
چالش‌های والدین در فرزندپروری در سنین بالا
الزامی در مورد چالش‌های والدین در فرزندپروری در سنین بالا می‌گوید: کاهش انرژی و حوصله برای تعامل درک کمتر نیازهای کودک، نگرانی از آینده، کاهش توان جسمی و فشار روانی ناشی از مقایسه با والدین جوان‌تر از چالش‌های اصلی است.
صبورنژاد دراین راستا می‌افزاید: محدودیت در روابط اجتماعی، احساس عقب‌ماندگی از همسالان، نگرانی از ناتوانی جسمی و فشار روانی ناشی از تقسیم انرژی بین فرزندان از مشکلات رایج است. البته تجربه دوباره فرزندپروری می‌تواند حس نشاط و هدفمندی را در والد تقویت کند.
فتحی نیز بیان می‌کند: میزان مشکلات بستگی به سلامت جسمی و روانی والدین، شرایط اقتصادی و حمایتی خانواده دارد. در صورت وجود آمادگی لازم، سن بالا الزاما مانع تربیت موفق فرزند نخواهد بود.
افزایش سن ازدواج پدیده‌ای چند وجهی است که ریشه در عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد. این روند پیامدهای گسترده‌ای بر فرزندآوری، تربیت نسل جدید و پویایی خانواده دارد. والدین مسن با چالش‌هایی در ارتباط با فرزندان، سلامت جسمی و روانی و تصمیم‌گیری برای فرزند دوم مواجه هستند. برای مقابله با این روند، نیاز به سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه، حمایت‌های اقتصادی و فرهنگی وجود دارد.
منبع | خبرآنلاین
