نسخه مکزیکوسیتی برای مقابله با «آلودگی هوا»/ پزشکیان راه درمان را می داند؟

به گزارش اقتصادنیوز، آلودگی هوا در شهرهای مختلف ایران طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های حل‌نشده مردم تبدیل شده است. به نظر می‌رسد تنها راهکاری که گهگاه پیش روی ما قرار می‌گیرد، تعطیلی مراکز آموزشی و برخی ادارات است. مسعود پزشکیان، در مقام رئیس‌جمهور، اعلام کرده که حاضر است برای حل این ابرچالش، هزینه کند تا کارشناسان و صاحب‌نظران بگویند چه باید کرد.

اما پاسخ به سوال «چه باید کرد؟» را باید در تجربیات جهانی دنبال کرد و در مورد آلودگی هوا هم می توان پاسخ داد که آلودگی هوا با معجزه به دست انسان ها حل می‌شود.

طی روزهای گذشته در مطلبی به تجربه کشور چین که توانست آسمان دودی پکن را به آسمان آبی تبدیل کند، پرداختیم. اما تجربه مکزیکوسیتی را در این زمینه نمی‌توان نادیده گرفت؛ کشوری که حتی میزان آلودگی هوایش از ایران بیشتر بود به طوری که تعداد روزهای غیرخطرناک آن در سالهایی به تعداد انگشتان دست می رسید. وضعیت این شهر اکنون ایده آل نیست اما بی‌فایده نیست به مسیری که مکزیک از دهه ۱۹۹۰ آغاز کرد نگاهی بیندازیم. خصوصا آنکه این شهر از برخی جهات مثل موقعیت جغرافیایی شبیه به تهران است.

مکزیکوسیتی در دهه ۱۹۹۰؛ پرندگان یک به یک سقوط می‌کردند؛ دیپلمات‌ها زودتر بازنشست می‌شدند

به نوشته مرکز تحقیقات توسعه بین‌المللی (IDRC)، مکزیکوسیتی در دهانه یک آتشفشان خاموش و در ارتفاع ۲۲۴۰ متر قرار دارد. هوای رقیق این ارتفاع باعث می‌شود سوخت خودروها به طور کامل نسوزد و مونوکسید کربن و سایر آلاینده‌ها بیشتر تولید شوند. تابش خورشید نیز این ترکیبات را به مه‌دود تبدیل می‌کند و مه‌دود مانع از نفوذ گرما به لایه وارونگی هوا می‌شود.

مکزیکوسیتی در دهه ۱۹۹۰ جزو آلوده ترین شهرهای جهان بود. وضعیت به گونه‌ای بود که پرنده‌هایی که بر فراز این شهر پرواز می‌کردند درجا تلف می‌شدند و به زمین می‌افتادند.

در سال ۱۹۹۰ این شهر ۳۳۰ روز خود را با شاخص های آلاینده‌ای که بالاتر از استاندارد بود، دست و پنجه نرم می‌کرد. در سال ۱۹۹۲، سازمان بهداشت جهانی و برنامه محیط زیست سازمان ملل در مطالعه مشترکی مکزیکوسیتی را آلوده‌ترین شهر جهان خواندند. در سال‌های بعد وضعیت وخیم‌تر می‌شد. در سال ۱۹۹۴ فقط ۲۱ روز از سال سطح آلودگی هوا در سطح خطرناک نبود. سال ۱۹۹۸ این شهر به خطرناک‌ترین شهر برای کودکان شناخته شد و در در سال ۱۹۹۹ فقط هشت روز هوای پاک را تجربه کرد.

دیپلمات‌های آمریکایی که در مکزیکوسیتی کار می‌کردند برای هر سال خدمت، دو سال زودتر بازنشسته می‌شدند تا جبرانی بر اثرات آلودگی هوا بر سلامتی آن‌ها باشد.

به نوشته وبسایت شاخص عمر و کیفیت هوا (AQLI)، این آلودگی نتیجه دهه‌ها صنعتی شدن بود که از دهه ۱۹۴۰ آغاز شد. در آن زمان، مکزیکوسیتی پر از خودروهایی بود که آلایندگی زیادی داشتند و با سوخت‌های سمی کار می‌کردند. پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و کارخانه‌های آلاینده نیز در شهر فعال بودند.

به نوشته وبسایت earth، در قرن بیستم، مکزیکوسیتی همزمان با صنعتی شدن و شهرنشینی رشد چشمگیری داشت و جمعیت منطقه کلان‌شهری دره مکزیک از ۳.۱ میلیون نفر در دهه ۱۹۵۰ به ۱۴ میلیون نفر در دهه ۱۹۸۰ رسید. این رشد سریع جمعیت و فعالیت‌های انسانی، آلودگی هوا را به سطح بسیار بالایی رساند. در دهه‌های ۸۰ و ۹۰، تمام پنج آلاینده اصلی هوای سطح زمین (ازن، مونوکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات معلق) به بالاترین سطح خود رسیدند. این آلاینده‌ها عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها و انتشار خودروها بودند.

در دهه ۸۰، به ازای هزار نفر ۱۲۴ خودرو آن هم با کیفیت پایین وجود داشت. وقتی بحران به اوج رسید، بیش از ۳.۵ میلیون خودرو در شهر رفت‌وآمد می‌کردند که حدود یک سوم آن‌ها بیش از ۲۰ سال عمر داشتند. بیشتر این خودروها فاقد سیستم‌های کنترل آلایندگی بودند و از سوخت‌های آلوده‌کننده استفاده می‌کردند.

گام اول؛ محرومیت استفاده از خودرو

دولت در سال ۱۹۸۹ برنامه‌ «Hoy No Circula» را آغاز کرد که بر اساس آن همه خودروها در مکزیکوسیتی و ایالت مکزیک باید هر شش ماه یکبار معاینه آلایندگی را پشت سر می‌گذاشتند و بسته به نتیجه برچسب‌های «صفر»، «یک» و «دو» دریافت می‌کردند. صفر به معنای داشتن استانداردها بود و از محدودیت‌ها معاف بودند اما خودروهایی که برچسب «یک» و «دو» را دریافت می‌کردند یک روز در هفته و دو روز شنبه را در ماه اجازه حرکت نداشتند. اما اثربخشی این سیاست محل تردید بود.

جز چندماه ابتدایی اجرای این برنامه چندان موثر نبود چرا که مردم راه‌های دور زدن را یاد گرفته بودند مثلا ثروتمندان خودروهای دیگری نیز خریداری می کردند تا در روزهای محدودیت بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

هم‌زمان با این برنامه، حمل‌ونقل عمومی توسعه پیدا کرد و ناوگان خودروها به‌روزرسانی شد. تعداد اتوبوس‌های گازسوز افزایش پیدا کرد، حدود ۱,۵۰۰ اتوبوس کوچک و متوسط قدیمی و آلاینده از رده خارج شدند، و مسیرهای دوچرخه اختصاصی ایجاد شد تا جایگزین‌هایی برای خودروهای شخصی فراهم شود.

گام دوم پیکا؛ اجباری شدن بنزین بدون سرب

در سال ۱۹۹۰، دولت مکزیکوسیتی «پیکا» یا برنامه جامع مقابله با آلودگی هوا (PICCA) را برای مبارزه رسمی با آلودگی راه‌اندازی کرد. این برنامه بر اقدامات سریع و تکنولوژیک تمرکز داشت و بیشتر خودروها را هدف قرار می‌داد. از جمله اقدامات انجام‌شده در این برنامه می‌توان به این موارد اشاره کرد:

منبع: دنیای اقتصاد