«قاراسورفا» در سوگ فاطمه زهرا/ سفره خانه علی (ع) رنگ اندوه گرفت

به گزارش خبر فوری، قارا سورفا«‌qara surfa» یا قارانلیق سورفا «qaranliq surfa» در زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی به معنی سفره سیاه، -سفره بزرگ یا سفره‌ای که منتسب به بزرگی باشد- معنی می‌شود. البته تحقیقات میدانی و اسناد گفتاری بین اغلب مردم آذربایجان قدرت ترکیبی واژه قارا سورفا را از قارانلیق سورفا بیشتر نشان می‌دهد و این دو علت مهم می‌تواند داشته باشد؛ اولین علت معنی کلمه قارا است که در زبان و ادبیات ترکی علاوه بر رنگ سیاهی مفهومی ‌چون بزرگی و عظمت و سوگ و اندوه بیش از حد را نشان می‌دهد. دومین علت بار منفی مفهومی ‌واژه قارانیق است که بیش از آنکه شکوه و اندوه بیش از حد را در ذهن‌ها تداعی کند تیرگی و ناامیدی را در اندیشه آدمی‌ برجسته می‌کند.

روز قارا سورفا

به گفته مردم شناس و پژوهشگر آیین کهن، این آیین درست شب شهادت فاطمه زهرا(س) البته به روایت مکتب اهل تشیع برگزار می‌شود و مهمانان این سفره چند روز قبل از شب شهادت، به صورت شفاهی با احترام و ادب خاص به مهمانی دعوت می‌شوند. این دعوت توسط دو یا سه نفر که صاحب خانه و صاحب مجلس به حساب می‌آیند، صورت می‌گیرد.

عمار احمدی در گفتگو با خبر فوری تصریح کرد: تمام عناصر موجود در این سفره سیاه نمادی از سفره خانه علی(ع) است، برای مثال خرما، پنیر، ماست، حلوا، آب، نمک و نان.

 وی ادامه داد: روی این سفره سیاه روکش سیاه رنگی هم می‌کشند که نماد عزا و سوگواری به حساب می‌آید. لازم به ذکر است که آماده‌سازی این سفره نذری قبل از رسیدن اولین مهمان تمام می‌شود و مهمانان دورتا دور این سفره می‌نشینند.

یکی از اهالی روستای آللی از توابع مشگین شهر که در برگزاری این آیین سابقه دیرینه دارد نیز در خصوص نحوه برگزاری آن به خبرفوری گفت: در این مراسم راهنمایی مهمان با احترام و تکریم به داخل اتاق بزرگ مهمان و جایگاهی که قبلاً برای آن فرد پیش‌بینی شده انجام می‌شود. معمولاً برای جایگاه هر مهمان متناسب با سن و مقام اجتماعی آن بالینج«Balinc» و نالچا«Nalça» یعنی بالش و تشکچه رنگارنگ در نظر گرفته می‌شود.

علی اصغر نیازی اضافه کرد:  در برخی موارد از زیرانداز پوست طبیعی گاو و گوسفند برای مهمانان استفاده می‌شود. بعد از نشستن مهمان در جایگاه ویژه خودش، دو نفر که در دست یکی آفتابا«Aftaba» ویژه دست شستن که اغلب از جنس سفال یا مس می‌باشد و در دست دیگری لیین«ləiən» لگن چوبی یا مسی، وارد اتاق مهمان می‌شوند. محتوای داخل آفتابا گلاب محمدی یا گلاب گل رز ناب و خالص است.

چیراغ کئچیرتمه

به گفته نیازی بعد از شستن دست مهمانان رسم دیگری اجرا می‌شود که رسم چیراغ کئچیرتمه«Çirağ Keçirtmə» خاموش کردن چراغ و روشن کردن شمع یا چراغ کوچک نفتی است. با آمدن مهمانان و نشستن آنها در جایگاهشان دورتا دور قارا سورفا، چراغ‌ها خاموش می‌شود و یک شمع یا چراغ کوچک نفتی روشن و در مقابل کسی که می‌خواهد قرآن یا دعا و… قرائت کند، گذاشته می‌شود.

یک کارشناس مذهبی نیز در خصوص این آیین تصریح کرد: این مجلس آیینی با قرائت قرآن شروع و با قرائت زیارت فاطمه زهرا(س) ادامه و با روضه‌خوانی به پایان می‌رسد. بعد از دعا و خیر و برکت‌خواهی از صاحب قارا سورفا، مراسم ویژه براتخوانی انجام می‌شود.

به گفته سید علی موسوی این رسم کهن مذهبی با روضه عربی برای فاطمه(س) و دعای ترکی آغاز می‌گردد. متن ترکی دعا معمولاً این گونه ذکر می‌گردد:

آللاه بو قارا سورفانین حؤرمه‌تینه بیزی الی بوش بو مؤحتشم مجلیسدن ائوه قایتارما.

آللاهی آد وئرمیشیک فاطیمه زهرانین حؤرمه‌تینه بو نذر یییه‌سینین هرنه حاجتی وار برآورده بئخیر ائله‌.‌هامی‌دئسین آمین…

ترجمه فارسی متن دعا:

خداوندا به حرمت این سفره عظیم ما را دست خالی از این مجلس محتشم برنگردان.

خداوند را قسم می‌دهیم به حرمت فاطمه زهرا حاجت صاحب نذر را برآورده و به خیر بگردان. همه بگویید آمین…

وی اضافه کرد: بعد از اتمام مراسم براتخوانی تمام مهمانان از یک گوشه پارچه سیاه که روی سفره پهن شده است، می‌گیرند و با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد از سفره رونمایی می‌کنند.

متنعم شدن از سفره

رسم بر این است که ریش سفید و بزرگ مهمانی با سلام و صلوات اولین لقمه را از سفره در دهان می‌گذارد، بعد از او مهمانان شروع به پذیرایی از خودشان می‌کنند. بعد از اتمام پذیرایی هر کس از هر محتوایی که دلش می‌خواهد با مقداری نمک و نان برای تبرک بر می‌دارد تا با خود به خانه ببرد. اغلب اهل خانه دعوت‌شدگان منتظر این پای«Pai» تحفه معنوی قارا سورفا می‌مانند.

به گفته یکی دیگر از ساکنان روستای آللی بعد از پذیرایی از مهمانان دوباره با آفتابا و لیین دستان مهمانان را با گلاب شستشو می‌دهند و بعد از پاک کردن دستانشان، یک به یک با آدب و احترام نخستین مرحله، یعنی ورود مهمانان راهی خانه‌هایشان می‌کنند.

موسی احمدی تصریح کرد: احترام به مهمان در این آیین اهمیت ویژه دارد و در انتهای مجلس صاحب نذر سفره و صاحب خانه تا رفتن آخرین مهمان در درب ورودی حیاط ایستاده و مهمانان را بدرقه می‌کنند. همان طور که در شروع مجلس مهمانان را یک به یک به سمت اتاق مهمان بدرقه می‌کردند.

مطابق رسوم در پایان مجلس هر آنچه از قارا سورفا باقی می‌ماند، در کیسه‌های مخصوص تقسیم‌بندی می‌کنند و یک به یک بین همسایه‌های آن محل پخش می‌کنند. در این نذر، خانه‌هایی که در آن زنان ‌باردار زندگی می‌کنند و همچنین خانه‌هایی که دارای فرزندان کوچک خصوصاً دخترخانم باشند در اولویت هستند.