علائم هشداردهنده بیماری کبدی چیست؟
در سال‌های اخیر، آگاهی درباره بیماری کبدی اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ چراکه این بیماری اغلب بدون علامت آغاز می‌شود و ممکن است تنها در مراحل پیشرفته تشخیص داده شود. نمونه آن ماجرای سم وندرپامپ، چهره تلویزیونی انگلیسی، است که به‌علت یک بیماری مادرزادی اکنون در انتظار پیوند کبد است. موضوعی که نشان می‌دهد برخی بیماری‌های کبدی تنها به مصرف الکل یا چاقی مربوط نیستند و ممکن است ریشه ژنتیکی داشته باشند. شناخت علائم اولیه و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌تواند از پیشرفت آسیب و رسیدن به مرحله غیرقابل بازگشت پیشگیری کند.
۷ نشانه مهم بیماری کبدی
۱. احساس ناخوشی یا ضعف عمومی
در مراحل اولیه بیماری کبدی، بدن ممکن است بدون دلیل مشخص دچار بی‌حالی، بی‌حوصلگی یا احساس ناخوشی شود. از آنجایی که بخشی از انرژی بدن در فرآیند پاک‌سازی و سم‌زدایی کبد مصرف می‌شود، آسیب کبد سبب کاهش توان عمومی می‌شود.
۲. خستگی مداوم حتی پس از استراحت
یکی از رایج‌ترین علائم، احساس خستگی مداوم است. وقتی کبد به‌درستی کار نکند، بدن نمی‌تواند مواد لازم را به انرژی تبدیل کند و فرد دچار ضعف می‌شود.
۳. رگ‌های ریز و عنکبوتی روی پوست
به‌علت اختلال در جریان خون و هورمون‌ها، رگ‌های سطحی پوست ممکن است برجسته و شبیه تار عنکبوت شوند. این نشانه بیشتر در بالاتنه دیده می‌شود.
۴. حالت تهوع یا استفراغ
اختلال در عملکرد کبد ممکن است موجب تجمع سموم در بدن شود. این وضعیت سیستم گوارشی را تحت تأثیر قرار داده و باعث تهوع یا حتی استفراغ می‌شود.
۵. درد یا احساس فشار در ناحیه راست شکم
محل قرارگیری کبد در سمت راست زیر دنده‌ها است. التهاب یا تورم کبد می‌تواند باعث احساس درد، فشار یا ناراحتی در این ناحیه شود.
۶. قرمزی و گرمی کف دست‌ها
تغییرات گردش خون و تولید هورمون در کبد آسیب‌دیده ممکن است باعث قرمزی کف دست‌ها شود. نشانه‌ای که معمولاً بدون درد است اما نشانه هشدار به شمار می‌رود.
۷. اختلال خواب و بی‌قراری شبانه
افزایش سموم در خون می‌تواند بر سیستم عصبی اثر بگذارد و موجب بی‌خوابی، کابوس یا خواب بی‌کیفیت شود.
نقش عوامل مادرزادی و نیاز به پیوند
بیماری‌های کبدی طیف وسیعی از اختلالات را شامل می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها مانند فیبروز مادرزادی کبد از همان دوران جنینی شکل می‌گیرند و ممکن است تا بزرگسالی تشخیص داده نشوند. سم وندرپامپ سال‌ها بدون علامت زندگی کرد تا اینکه پس از ابتلا به آنفلوآنزا و تشدید آسم، عملکرد کبد و کلیه‌های او مختل شد و بیماری پنهان آشکار شد.
اگر بیماری به‌موقع تشخیص داده نشود، بافت کبد به‌تدریج دچار زخم و سفتی می‌شود. این وضعیت سیروز کبدی نام دارد و در مراحل پیشرفته به نارسایی کامل کبد و نیاز به پیوند منجر می‌شود.
نمونه‌ای شناخته‌شده از این روند، میشل تراکتنبرگ هنرپیشه سریال‌های دختر سخن‌چین (Gossip Girl) و بافی قاتل خون‌آشام‌ها (Buffy the Vampire Slayer) بود. او مدتی پس از انجام پیوند کبد و در سن ۳۹ سالگی در منزل خود در نیویورک درگذشت. در تصاویر اخیر او، زردی پوست و چشم‌ها که نشانه تجمع بیلی‌روبین و اختلال کبدی است، دیده می‌شد.
عوامل خطر بیماری کبدی
۱. مصرف الکل بیش از اندازه
وقتی الکل وارد بدن می‌شود، کبد وظیفه تجزیه آن را بر عهده دارد. در این فرآیند، مواد شیمیایی مضر تولید می‌شوند که می‌توانند به سلول‌های کبدی آسیب برسانند. اگر مصرف الکل به‌طور مداوم و بیش از حد ادامه پیدا کند، کبد توانایی ترمیم آسیب‌ها را از دست می‌دهد و بافت آسیب‌دیده جایگزین سلول‌های سالم می‌شود. این روند در نهایت به ایجاد زخم‌های گسترده و بروز سیروز منجر می‌گردد.
۲. اضافه‌وزن و چربی کبد
افرادی که وزن بالاتر از حد استاندارد دارند، بیشتر در معرض تجمع چربی در سلول‌های کبدی هستند. این وضعیت که در اصطلاح کبد چرب نام دارد، در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد، اما در صورت تداوم می‌تواند موجب التهاب و آسیب بافت کبد شود. اگر این روند کنترل نشود، احتمال پیشرفت به سیروز افزایش می‌یابد.
۳. ابتلا به هپاتیت
برخی ویروس‌ها مانند هپاتیت نوع B و C می‌توانند به‌طور مستقیم به سلول‌های کبد آسیب وارد کنند. این ویروس‌ها ممکن است سال‌ها در بدن باقی بمانند و باعث التهاب مداوم شوند. التهاب طولانی‌مدت می‌تواند به تخریب بافت و بروز سیروز منتهی شود.
۴. وراثت و بیماری‌های خودایمنی
برخی از انواع بیماری کبدی ریشه ژنتیکی دارند و از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. در این موارد ساختار یا عملکرد کبد از ابتدا با اختلال مواجه است. همچنین در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه سلول‌های کبد را هدف قرار می‌دهد و موجب التهاب و آسیب می‌شود. تشخیص این گروه از بیماری‌ها معمولاً با آزمایش خون و بررسی سوابق خانوادگی صورت می‌گیرد.
راهکارهای کاهش خطر
۱. کنترل وزن و تغذیه
رژیم غذایی متعادل، کاهش مصرف غذاهای چرب و شیرین، و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند به پیشگیری از تجمع چربی در کبد کمک کند. حفظ وزن مناسب یکی از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های کبدی است.
۲. پرهیز از مصرف الکل یا محدود کردن آن
کاهش مصرف الکل یا حذف کامل آن باعث کاهش فشار بر کبد می‌شود. اگر فرد در معرض خطر بالاتر است، مانند سابقه خانوادگی یا وجود چربی کبد، بهتر است مصرف الکل را به‌طور کامل کنار بگذارد.
۳. انجام آزمایش‌های دوره‌ای
برخی علائم آسیب کبدی دیر ظاهر می‌شوند، بنابراین انجام آزمایش خون و سونوگرافی در فواصل مشخص می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. این اقدام به پیشگیری از رسیدن بیماری به مراحل غیرقابل بازگشت کمک می‌کند.
۴. واکسیناسیون هپاتیت در صورت نیاز
واکسیناسیون علیه هپاتیت B می‌تواند از ابتلا و آسیب جدی به کبد جلوگیری کند. در افرادی که در معرض خطر هستند، بررسی وضعیت هپاتیت و واکسیناسیون اهمیت زیادی دارد.
منبع | روزیاتو
