تفاوت لاریجانی امروز با لاریجانی دهه ۷۰ به روایت مجتبی مطهری/ لاریجانی برای کشور سودمندتر بود تا پزشکیان/ کسی به خاطر فکر نباید به زندان برود

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، مجتبی مطهری، استاد دانشگاه، در گفت و گویی به بیان نکاتی درباره انسجام ملی، تغییرات علی لاریجانی و ضرورت اصلاحات در کشور و … پرداخته است. در ادامه بخشی از این گفت و گو را به نقل از جماران بخوانید؛

به نظر شما برای تحقق واقعی -و نه شعاری- وحدت و انسجام ملی چه اقداماتی باید انجام داد؟

باید در صداوسیما از گروه‌های مختلف استفاده شود؛ روشنفکران، اساتید دانشگاه، دگراندیشان و اصولگرایانی که با دیگران بحث و گفت‌وگو کنند. اینکه تلویزیون الآن در یک جناح خاص افتاده است و افرادی که می‌آیند معمولاً افراد خاصی از یک‌جهت هستند، باعث می‌شود قطعاً این وحدت انجام نگیرد. تلویزیون اگر بخواهد در این راه قدم بردارد، باید واقعاً عملاً برای وحدت قدم بردارد.

اجازه بدهند افرادی که دگراندیش یا اصلاح‌طلب هستند- اصولگرا هم همین‌طور، فرق نمی‌کند- به تلویزیون بیایند، بحث و گفت‌وگو و همدلی کنند. من یادم هست که خدا رحمت کند آقای عسگراولادی، با  آقای محمدرضا خاتمی  در روزنامه بحث و گفت‌وگو می‌کردند؛ چقدر هم خوب بود. این گفت‌وگوها مفید است، اما الآن خاموش شده است. این بحث و گفت‌وگو باید انجام شود؛ بالأخره آنها نقصی دارند، اینها هم نقصی دارند. این‌طور نیست که یک کسی حرفش وحی مُنزل باشد که آنها درست بگویند و اینها اشتباه. باید مسائل روشن شود و اطلاعات، بصیرت‌ها و ایده‌ها بالا برود. ما واقعاً نیاز به وحدت داریم، چون الآن وحدت واقعی وجود ندارد.

یکی از اقداماتی که باید برای وحدت در کشور انجام داد، خود صدا و سیماست که در بحث‌های فرهنگی و سیاسی، از سلیقه‌های مختلف و افکار متفاوت استفاده کند. البته توجه به اصول نظام یا امروز شخص رهبری و خط‌قرمزها لازم است؛ حرمت ایشان باید خیلی نگه داشته شود و حرفی نزنند که خدای‌ناکرده باعث ناراحتی شود. ولی باید بحث و گفت‌وگو انجام شود.

آیا برای حفظ نظام و جلوگیری از دلسردی نخبگان، نیازی به اصلاحات و بازنگری در برخی فضاها وجود دارد؟

به نظر من نیاز به مقداری تغییر و اصلاح در نظام هست. فکر می‌کنم در بحث و گفت‌وگوهایی که بین اصولگرایان، اصلاح‌طلبان و روشنفکران می‌شود، باید این بحث مطرح شود که برای آینده، برای تکامل و پیشرفت نظام نیاز به اصلاح است. ما که با کلمه بحث نداریم؛ مثلاً «توسعه» و «پیشرفت»؛ خب «پیشرفت و توسعه» هر دو را بنویسید. چرا ما «توسعه» را پاک کنیم؟!

به‌هرحال من فکر می‌کنم ما برای تکامل و تعالی نظام، نیاز به مقداری اصلاحات و تغییر داریم. فضای سیاسی هم باید مقداری بازتر شود تا مردم جذب شوند. البته من هم معتقدم که هر کسی نباید بیاید، ولی فضا باید بازتر باشد تا افراد با سلیقه‌های مختلف بتوانند در مجلس بیایند و مردم از نظر سیاسی بیشتر جذب شوند.

مسائل فرهنگی هم همین‌طور است؛ نیاز به کمی اصلاحات دارد. باید فضایی ایجاد کنیم که اساتید و هنرمندانی که به کشورشان علاقه دارند، قهر نکنند و کشور را ترک کنند. ما باید افرادی را که واقعاً مسلمان هستند و می‌خواهند به کشورشان خدمت کنند، بیشتر جذب کنیم، نه اینکه بروند. باید به اساتید، دانشگاهیان و هنرمندان احترام گذاشت.

ارزیابی شما از انتصاب آقای لاریجانی به‌عنوان دبیر شورایعالی امنیت ملی و نماینده ویژه رهبر انقلاب در برخی مأموریت های خارجی  چیست؟

خیلی بهتر بود و برای کشور سودمندتر بود. کم‌لطفی‌هایی کردند که آقای دکتر لاریجانی را برداشتند و آقای دکتر پزشکیان را آوردند. آقای دکتر پزشکیان بسیار انسان شریفی است، ولی پختگی سیاسی، تجربه سیاسی مستقیم در مراحل مختلف و آن زیرکی و هوش آقای دکتر لاریجانی برای کشور مؤثرتر بود. اگر به‌خاطر اشتباهاتی که اینها کردند نبود، آقای لاریجانی بهترین انتخاب بود. اگر دکتر لاریجانی رئیس‌جمهور می‌شد، برای کشور خیلی سودمندتر بود. آقای پزشکیان هم انتخاب خوبی بود، ولی در مقایسه، آقای دکتر لاریجانی برای کشور خیلی سودمندتر می‌شد.

الآن می‌بینید که در رفتنشان به کشورهای مختلف، عملکرد ایشان سودمندتر از دیگران است؛ تأثیرشان بهتر از دیگران است. مثلاً به لبنان یا روسیه می‌روند. به نظر من ایشان فرهیخته هستند؛ دکترای فلسفه دارند. این خیلی مهم است، یعنی یک آدم متفکر هستند. اینکه فلسفه خوانده‌اند، امتیازات خاصی دارد و در گفت‌وگو مهم است. تجربه سیاسی خیلی خوبی دارند. این نوع صحبت‌کردن یا دیدار با رئیس‌جمهور چین، ما را بالا می‌برد{و نظر میزبان جلب می شود} که ایران چه نماینده‌ای فرستاده است. به‌خاطر اشتباهاتی که این‌گونه کردند-روی باندبازی و سیاسی‌بازی- به آقای دکتر لاریجانی کم‌لطفی کردند. ایشان چه گناهی کرده بود که او را رد صلاحیت کردند؟! ایشان کسی بود که رهبری به او عنایت و محبت خاص داشت.

آیا آقای لاریجانی امروز با آقای لاریجانی دهه ۷۰ و ۸۰ تغییری کرده است؟

تغییر اساسی؟ نه. مسائل زمان تأثیر دارد، ولی اساس و فکر ایشان ثابت است. اما شرایط امروزی شاید در تغییر ایشان بی‌تأثیر نباشد. اما اینکه بگویم ریشه‌ای تغییر کرده باشند، نه. ممکن است یک مقدار سلیقه‌شان تغییر کرده باشد؛ بالأخره این بازتاب زمان و شرایط اجتماعی و سیاسی کشور است که روی ایشان هم تأثیر گذاشته و این اجتناب‌ناپذیر است. ولی نه از نظر اساسی؛ شخصیت ثابت، اساس، ریشه و اصالتشان تغییر نکرده است. ایشان واقعاً ثبات دارند؛ از این جهت، ثباتشان حفظ شده است.

با فرض تداوم وضع موجود در عرصه بین‌المللی و بازگشت تحریم‌ها، در عرصه داخلی چه رشته اقداماتی را برای ارتقاء رضایتمندی مردم از نظام باید انجام داد؟

اگر این مسائل فرهنگی و سیاسی انجام شود، نارضایی‌هایی که در مردم هست، قطعاً رفع می‌شود. خود مسأله گرانی و تورم هم هست که واقعاً باید فکری برای آن کرد؛ مردم، مخصوصاً طبقات کم‌درآمد، خیلی اذیت می‌شوند. شما فکر کنید نان که غذای اصلی مردم است، یک‌دفعه از هزار تومان به سه هزار تومان می‌رسد. خیلی سخت است. واقعاً برخی به‌راحتی نمی‌توانند برنج و گوشت بخورند. باید جلسه‌ای بگیرند؛ وزیر اقتصاد، وزیر صمت، دولت، صداوسیما و کارشناسان اقتصاد بیایند و بررسی کنند که واقعاً چه‌کار باید بکنیم. حالا بحث ثروتمندان و اشراف که مشکلی ندارند، ولی طبقات معمولی خیلی در سختی و فشار هستند.

در سیاست خارجی هم باید کار کرد. کار آقای عراقچی نباید بی‌تأثیر باشد؛ در زمینه‌هایی که به رفع تحریم‌ها و ارتباط ما با کشورهای دیگر برای وضع بهتر اقتصادی، واردات و صادرات کمک می‌کند. اینها باید دقیقاً بررسی شود و فقط هم کار دولت نیست؛ باید اساتید مختلف دانشگاه و کارشناسان بیایند و برای رفع این نگرانی‌ها فکر کنند.

در این میان، بحث‌هایی در مورد ساختار نظام و بهبود «جمهوریت» آن مطرح می‌شود. دیدگاه شما در این باره چیست؟

پدرم می‌گفتند ولایت‌فقیه، نظارت و هدایت دقیق در همه‌جا بر سیستم نظام است، اما به معنای حکومت در همه امور نیست. البته خود حضرت امام و مقام معظم رهبری هم همین را می‌دانند. اگر ولایت‌فقیه را برداریم که حکومت دینی نمی‌شود.

آقای موسوی تبریزی می‌گوید «جمهوری اسلامی» کلمه اشتباهی بوده؛ این غلط است! ما هم «جمهوری» هستیم و هم «اسلامی»؛ منتها «جمهوری» به آن وسعتی که باید داشته باشد، نیست. اگر نظر پدرم، شهید مطهری، اجرا شود، من فکر می‌کنم به جمهوری خیلی بهتری می‌رسیم. اجازه بدهند که فضای سیاسی باز شود، مطمئناً مردم برای ریاست‌جمهوری و انتخابات خیلی بیشتر از گذشته شرکت می‌کنند. مردم ما واقعاً پاک هستند و باطناً به نظام علاقه دارند، اما شرایطی برایشان فراهم می‌شود که دلسرد، خسته و اذیت می‌شوند.

آیا اقداماتی مانند بازنگری در وضعیت زندانیان سیاسی می‌تواند به تقویت انسجام ملی کمک کند؟

اگر افرادی واقعاً مریض هستند، نسبت به‌نظام بدبین هستند، یا توهین می‌کنند و بازی درمی‌آورند، خب باید بروند زندان. اما کسی به خاطر فکر نباید به زندان برود؛ این درست نیست. پدرم اگر بودند، واقعاً ناراحت می‌شدند. آدمی که علاقه‌مند به کشور است، حالا فکرش دگراندیشی است، نباید به زندان برود.

پدرم می‌گفتند بگذارید مارکسیست‌ها هم حرف خودشان را بزنند؛ بعد ما جوابشان را می‌دهیم. آنها آدم‌های توخالی و مزخرفی هستند. ما منطقمان خیلی قوی است. غربی‌ها هم بیایند مصاحبه و گفت‌وگو کنند. پدرم همیشه می‌گفتند چقدر دلم می‌خواهد بروم خارج و با اساتید دانشگاه‌ها درباره اسلام و مسیحیت صحبت کنم؛ آنها تأثیر می‌پذیرفتند. چهره اسلام را خیلی غبارآلود کرده‌اند. یکی از دوستان می‌گفتند وقتی من عرفان اسلامی، مولانا، ابن‌عربی و ملاصدرا را درس می‌گفتم، بعضی از مسیحی‌ها می‌گفتند می‌خواهیم مسلمان شویم؛ اگر اسلام این است، ما اصلاً خیال نمی‌کردیم اسلام این معارف را داشته باشد.

از نگاه شما، پافشاری بر مسائلی مانند لایحه حجاب، با توجه به تجربیات گذشته، چه تأثیری بر جامعه دارد و به نظر شما راه‌حل چیست؟

من هم این اصرارها را خیلی مطلوب نمی‌دانم. باید فضای فرهنگی کشور از تقلید کورکورانه خارج و مشکلات مختلف حل شود. باید با اخلاق، کارهای فرهنگی، فضای باز سیاسی و اقتصادی، مسائل را حل کنیم. اگر مشکلات اقتصادی مردم رفع شود، مسائل حل نشده و عقده‌ها باقی نمی‌ماند. فشار آوردن، کار را بدتر می‌کند. ما دشمن هم داریم و آنها از این مسائل علیه نظام استفاده می‌کنند.

باید اول تمام این ریشه‌ها و مشکلات حل شود تا بعد به این مسأله برسیم. من هم از وضعیت حجاب ناراحتم، ولی ان‌شاءالله باید فضای کشور عوض شود. اگر مردم ببینند ما به سوی اصلاح، تغییر و فضای فرهنگی و سیاسیِ بهتر حرکت می‌کنیم، قطعاً تأثیر دارد. تا این مسائل به صورت روان‌شناسی حل نشود، با زور هیچ فایده‌ای ندارد و باعث عقده و بدبینی می‌شود. برخی می‌خواهند دهن‌کجی کنند و به خاطر ناراحتی که از مسئولین دارند، این‌گونه رفتار می‌کنند. اگر آن مشکلات اساسی حل شود، خود این مسأله حجاب هم خواهی‌نخواهی تغییر می‌کند و فضا خیلی بهتر می‌شود.

۲۹۲۱۵